RSD ADHD: wat is Rejection Sensitive Dysphoria?

Wat is RSD bij ADHD?

RSD staat voor Rejection Sensitive Dysphoria: een extreme emotionele gevoeligheid voor afwijzing, kritiek of teleurstelling. Bij mensen met ADHD komt RSD relatief vaak voor. Het is geen officiële DSM-diagnose, maar een veelbeschreven en herkenbaar 'symptoom' bij mensen met ADHD.

Herken je dit:

• Eén woord van kritiek en ze kunnen jou al bij mekaar vegen
• Bij feedback schiet je direct in een felle, emotionele verdediging - of juist in de tegenaanval
• Kritiek voelt als een persoonlijke, onheuse bejegening: alsof de wereld tegen je is
• Niet aardig gevonden worden door anderen voelt als iets heel ergs (want je bedoelt het zo goed)
• Verlatingsangst, beklemmende onzekerheid, jaloezie: je angst voor afwijzing binnen je relatie is enorm
• Afwijzing of kritiek kan je ziek maken: je voelt je gestrest, vermoeid, benauwd of je voelt hoofdpijn
• Je hebt de neiging om jezelf omlaag te praten en je schaamt je snel
• Je vermijdt situaties of sociale contacten als er een risico op afwijzing bestaat

Mensen met RSD bij ADHD reageren niet een beetje sterker op kritiek, maar ervaren emoties vaak plotseling, intens en allesoverheersend. Een terloopse opmerking, een appje dat niet beantwoord wordt of een kritische blik kan al voldoende zijn om gevoelens van intense schaamte, boosheid, verdriet of falen op te roepen.

RSD en ADHD: waarom komen ze zo vaak samen voor? RSD wordt sterk gekoppeld aan ADHD, vooral bij volwassenen. Dat heeft meerdere oorzaken: Emotieregulatie: ADHD beïnvloedt niet alleen aandacht en impulsiviteit, maar ook het reguleren van emoties - waardoor gevoelens zo enorm uitvergroot kunnen raken Ervaring: veel mensen met ADHD hebben van jongs af aan meer correcties, kritiek of afwijzing ervaren - de schaamte of onzekerheid zit er vaak al vroeg in Snelle interne interpretatie: aan ADHD-brein trekt razendsnel conclusies, maar vaak zonder nuance, waardoor de interpretatie eigenlijk scheef is Op de pagina over Prikkels en breinwerking kun je meer lezen over emotieregulatie, en hoe de manier waarop je de wereld ervaart je eigenbeeld op een verkeerd been kan zetten.

Hoe voelt RSD in het dagelijks leven?

RSD uit zich niet bij iedereen hetzelfde, maar veelvoorkomende kenmerken zijn:

• Heftige emotionele reacties op (vermeende) kritiek
• Vermijden van situaties waarin beoordeling kan plaatsvinden
• Sterke faalangst of perfectionisme
• Terugtrekken na sociale interacties
• Boosheid die snel omslaat in schaamte
• Het gevoel ‘door de mand te vallen’

Mensen met RSD weten rationeel heus wel dat hun reactie buiten proportie is, maar kunnen die emotie op dat moment niet goed bijsturen. Dit sluit aan bij wat je kunt lezen op de pagina over onderprikkeling bij ADHD: het zenuwstelsel staat in standje alert en is daarom niet in staat een emotie rustig te ondergaan. De behoefte om meteen vanuit de schrik te reageren zit diep ingebakken in het systeem.

Wat zijn de gevolgen van RSD bij volwassenen met ADHD Je kunt je wel voorstellen dat bij volwassenen met ADHD RSD grote invloed kan hebben op werk, relaties en natuurlijk zelfbeeld. Iemand met ADHD en RSD zal zich op de werkvloer snel onzeker voelen. Dat kan zich uiten in bijvoorbeeld overmatig piekeren over feedback, opzien tegen functioneringsgesprekken, werk uitstellen uit angst voor afwijzing  en zelfs in burn-outachtige klachten. Maar ook thuis en in relaties kan RSD leiden tot problemen, niet alleen met een partner, maar ook met de kinderen, of ouders. Binnenkort verschijnt hier een speciale pagina over: ADHD en relaties.

RSD bij vrouwen met ADHD Bij vrouwen met ADHD wordt RSD vaak laat herkend. Dat heeft in de eerste plaats te maken met het feit dat ADHD bij vrouwen sowieso pas vaak laat wordt vastgesteld. Waarom dit het geval is lees je op de pagina ADHD bij vrouwen. Maar de bottom line is: vrouwen zijn vaak sterk aangepast. Ze zijn sociaal sensitief en weten daarom maar al te goed wat er van hen verwacht wordt. Vrouwen hebben bovendien vaak de neiging hun emoties te internaliseren. Daardoor is het risico op een laag zelfbeeld groot. Maar aan de buitenkant ziet het er allemaal tip-top uit - meteen een reden waarom RSD niet goed herkend wordt. Het vervelende bij-effect van de neiging tot pleasen, aanpassen én internaliseren is ook dat vrouwen elke vorm van kritiek kunnen interpreteren als een persoonlijk falen. En dat maakt de angst voor afwijzing alleen maar groter.

Is RSD een officiële diagnose?

RSD is geen aparte diagnose in de DSM-5. Het is een beschrijvende term die vooral binnen ADHD-coaching en in de boeken wordt gebruikt. Dat betekent niet dat RSD ingebeeld is. Integendeel: veel mensen herkennen zich er in. Tegenwoordig gaan steeds meer mensen zelf op zoek op Google, met termen als RSD ADHD: er is duidelijk behoefte aan duiding van deze werking van het ADHD-brein.

Het is goed om te beseffen dat RSD geen diagnose is. Je wordt er niet mee geboren. RSD is een verschijnsel, een manifestatie van hoe de gevolgschade die iemand in zijn leven oploopt (dat scheve zelfbeeld), zich uit. En dat RSD - ADHD een beruchte combinatie is, is alleen maar logisch.

Hoe ga je om met RSD bij ADHD?

Voor RSD is geen quick fix, maar er zijn wel manieren om de impact van RSD te verminderen. Dat begint bij te begrijpen wat ADHD voor jou als mens betekent. 

Hoe keek jij tegen de wereld aan toen je kind was? Heb je je altijd aangepast? Of 'anders' gevoeld? Leef je je leven volgens de verwachtingen van anderen? Of schaam je je dat het je niet lukt om het volgens het boekje te doen? 

Dan begint daar de eerste heling: want jij mag stoppen met je aan te passen. En nu eens jezelf te pleasen, in plaats van anderen.

Begrip en herkenning

Alleen al weten dat RSD bestaat, kan veel zelfverwijt wegnemen. RSD is geen zwakte, maar een neurobiologische reactie op alles wat je in je leven hebt meegemaakt.

Leren vertragen

Er zijn eenvoudige technieken die je kunnen helpen om niet meteen op elke prikkel te reageren. Een pauze inlassen bijvoorbeeld. Even op adem komen en rustig naar je eerste reactie kijken - zonder er iets mee te doen. Als je even vertraagt, kun je zien dat je een keuze hebt in hoe je reageert. Dit voorkomt niet alleen ruzie of schaamte: het brengt je meteen dichter bij jouw essentie. 

Hoe dat precies werkt leer ik je tijdens de ADHD coaching.

Medicatie (indirect)

ADHD-medicatie richt zich niet specifiek op RSD. Maar sommige medicatie kan de intensiteit van emoties verminderen. Bovendien kan medicatie in sommige gevallen tot meer succeservaringen leiden, waardoor het zelfbeeld kan verbeteren. Dit verschilt sterk per persoon, en per medicatiesoort. 

Bovendien is het belangrijk om te beseffen dat medicatie een eigen keuze moet zijn. Wie doe je er een plezier mee? Jezelf, of ben je tóch weer aan de verwachtingen van anderen of het systeem aan het voldoen?

Wanneer hulp zoeken? Ervaar jij vaak angst voor afwijzing? Voel je je bijna misselijk worden als je kritiek krijgt? Of ben je zó gewend aan afwijzing dat je standaard in de tegenaanval schiet? Als RSD je dagelijks functioneren belemmert, bijvoorbeeld op werk, in relaties of in de manier waarop je naar jezelf kijkt, is professionele begeleiding zinvol.  ADHD-coaching kan helpen om patronen inzichtelijk te maken en te doorbreken. Wil je hier meer over weten? Of zoek je hulp bij RSD / ADHD? Meld je dan vandaag nog aan voor een gratis intakegesprek.

Veelgestelde vragen over RSD en ADHD

Wat betekent RSD bij ADHD?
RSD bij ADHD betekent dat iemand extreem gevoelig reageert op afwijzing of kritiek, vaak met intense emoties.

Komt RSD alleen voor bij ADHD?
Nee, maar het komt opvallend vaak voor bij mensen met ADHD.

Is RSD een stoornis?
Nee, het is geen officiële diagnose maar een beschrijvende term.

Gaat RSD ooit over?
De gevoeligheid blijft vaak bestaan, maar de impact kan wel sterk verminderen met de juiste ondersteuning.